Du ký đảo Cát Bà . Đơn thân độc mã – Một mình một ngựa , lang thang rong ruổi từ Tây Bắc qua Đông Bắc Việt Nam , rời vùng biên giới núi cao , xuống biển Hạ Long , ghé đảo Ngọc Vừng và đảo Cát Bà .
Bài số 18 . Những ngày ở đảo Cát Bà .
Ưu điểm của Cát Bà là có địa điểm rất thuận tiện . Từ Hạ Long – Tuần Châu – quốc lộ 18 ở phía bắc , đi phà to lênh đênh khoảng 50 phút trên vịnh Hạ Long , đã đến bến tàu Gia Luận – Cát Bà . Từ Hà Nội – Hải Phòng ở phía tây , nay đã có cầu vượt biển Tân Vũ – Cát Hải dài nhất Việt Nam , nối đất liền với đảo Cát Hải . Ngày trước , qua khu vực biển này phải đi phà Đình Vũ – Ninh Tiếp .
Từ ven biển phía đông bắc đảo Cát Hải có bến tàu Đồng Bài mới khánh thành , phà qua eo biển chỉ rộng hơn 2km để đến bến phà Cái Viềng , điểm cực tây bên đảo Cát Bà . Đặc biệt , khách có thể dùng cáp treo băng qua eo biển này , nếu không muốn đi phà .
Thị trấn Cát Bà nằm ở mặt phía nam đảo , chỉ lớn trung bình thôi để vào hôm mát trời du khách có thể bỏ ra một ngày , đi bộ lang thang tìm hiểu đời sống bà con nơi đây , những con đường những ngõ ngách phố xá . Nếu tà tà lượn lờ bằng xe máy thì sau một tiếng đồng hồ là đã đi qua hầu hết đường xá trong thị trấn .
Thường thì du khách mua Tour du lịch đi thuyền một vòng qua mấy địa điểm hấp dẫn trong vịnh Lan Hạ , xuất phát từ bến tàu khách Cái Bèo . Bến tàu này chỉ cách trung tâm thị trấn chừng 1,5km về phía đông bắc , qua một ngọn núi nho nhỏ sau lưng khu phố đường Núi Ngọc .
Tour vịnh Lan Hạ kéo dài một ngày và cho chúng ta nhiều sự lựa chọn . Khởi hành ở bến Cái Bèo , đi tàu thuyền cỡ trung bình chở khoảng 30 người . Trước hết thuyền ghé cho khách tham quan Làng chài nổi Cái Bèo – còn có tên là Vụng O , với hơn 400 hộ dân sinh sống đã rất lâu đời . Điểm kế tiếp là khu vực Hang Sáng – Hang Tối – Hang Luồn và bãi tắm Ba Trái Đào để du khách tham gia chèo thuyền Kayak , một hoạt động thú vị trên biển .
Một địa điểm rất được du khách ưa chuộng là Đảo Khỉ với vẻ đẹp hoang sơ , nằm ở phía đông , cách bến tàu Cái Bèo chỉ vài cây số , đi thuyền 15 phút là tới . Đảo này mọc nhiều cây dứa dại cao lớn um tùm . Trái dứa dại nhìn đẹp , không ăn được nhưng người dân dùng nấu nước uống hoặc sấy khô làm thuốc nên có tên là đảo Cát Dứa .
Năm 1993 , đội kiểm lâm đem đàn khỉ 20 con từ trung tâm Cứu hộ động vật hoang dã ở Hà Nội , về thả nuôi trên đảo . Đây là giống khỉ đuôi dài , tên khoa học là Macaca Facicularis , khá thân thiện với con người . Được sinh sống trong môi trường thiên nhiên nên chúng phát triển sinh sôi nẩy nở tốt .
Từ đó hòn đảo này được du khách biết và quen gọi là đảo Khỉ – Cát Bà . Bầy khỉ này rất dạn dĩ , được du khách cho nhiều đồ ăn thức uống . Chúng ta không nên chọc phá , không nên đứng gần chúng vì khỉ có thể dùng đôi tay nhanh lẹ “tịch thu” túi xách – mũ – mắt kính – điện thoại , và đã có trường hợp vì bị chọc phá quá đáng nên khỉ tấn công gây thương tích cho du khách .
Ngoài hai bãi tắm Cát Dứa 1 – Cát Dứa 2 với cát trắng mịn và nước trong xanh , còn có con đường mòn dốc dẫn lên cao , dành cho các bạn thể lực tốt còn leo trèo được , chinh phục núi đá của đảo Khỉ . Lên tới chóp núi , du khách được thưởng bằng cái nhìn toàn cảnh – Panorama , chung quanh bốn phương tám hướng toàn là biển và đảo , quê hương Việt Nam hùng vĩ xinh đẹp hiện ra trước mắt mình .
Ở đảo Khỉ , khách có thể tham gia hoạt động lặn biển , có dịp bơi lặn thỏa thích , ngắm nhìn hệ sinh thái đa dạng , từng đàn cá màu sắc rực rỡ tung tăng sinh động giữa những rạn san hô như rừng cây dưới nước . Khu du lịch trên đảo có đầy đủ trang thiết bị , đồ bảo hộ an toàn cho khách , cùng đội huấn luyện viên chỉ dẫn cách lặn và xử lý khi gặp tình huống nguy hiểm .
Giữa năm 2022 thành phố Hải Phòng đã có quyết định yêu cầu tháo dỡ những công trình không có giấy phép xây dựng , đã xuất hiện tràn lan trên khu vực biển đảo cần phải được bảo vệ nghiêm ngặt . Nhiều doanh nghiệp thấp thỏm lo lắng vì đã đầu tư nhiều chục tỷ đồng , xây dựng nặng nề vào những khu du lịch , trải khắp nơi trên đảo nhưng lại nằm trong khu bảo tồn thiên nhiên thuộc Vườn Quốc gia Cát Bà .
Việt Nam có nền Kinh tế thị trường mà lại được “định hướng Xã hội Chủ nghĩa” , điều mà những giáo sư tài giỏi nhất về kinh tế tài chánh phải chịu thua vì không biết nó là cái gì để diễn giải cho thiên hạ hiểu ! Rồi có thêm “Ngoại giao cây tre” – được nghiêng bên này nghiêng bên kia không chọn phe nào , chỉ chọn chính nghĩa . Thật là một xứ sở độc đáo không nước nào dám so sánh .
Không biết là chúng ta có luôn cả . . . “Tư pháp cây tre” hay không mà cuối năm 2022 sở Xây dựng thành phố Hải Phòng đã có quyết định thi hành cưỡng chế , bắt buộc tháo dỡ các công trình vi phạm nghiêm trọng trật tự xây dựng tại Vườn Quốc gia Cát Bà , trong đó có cả nhiều công trình trên đảo Khỉ nhưng hiện nay hoạt động trên đảo này vẫn bình thường như chưa hề có rắc rối gì đã xảy ra .
Địa điểm xa hơn nữa , rất đáng ghé đến là Làng Việt Hải . Bến tàu của làng cách bến tàu du lịch Cái Bèo khoảng 10km về phía bắc , trong vịnh Lan Hạ . Làng nằm lọt giữa Vườn Quốc gia Cát Bà , cách biển 5km , với 70 ngôi nhà . Nơi đây vẫn còn giữ được một số nhà tranh vách đất và dân số khoảng 300 người .
Có 2 cách để đến làng Việt Hải :
– Đến tham quan Vườn Quốc gia Cát Bà . Từ đây có lối mòn lên núi , đi xuyên rừng nguyên sinh rất đẹp qua Ao Ếch , hành trình dài khoảng 8km , sẽ xuống đến làng Việt Hải sau hơn 3 tiếng đồng hồ len lỏi leo trèo trong rừng rậm . Tour này thường đi theo đoàn , có người hướng dẫn để khỏi bị lạc trong rừng , được du khách Tây ba lô rất thích nhưng hầu như không có khách Việt Nam , chắc ngại vất vả vì bị “hành xác” . Mình được tham gia hồi cuối năm 1999 , lần đầu đến Cát Bà , đã lâu lắm rồi !
– Đi từ bến tàu Cái Bèo , theo Tour hoặc lên đò chở khách tới bến tàu Việt Hải . Từ đây có xe điện hoặc thuê xe đạp , thong thả băng qua những cánh đồng hẹp , những vườn cây xanh tươi , vài con dốc nho nhỏ , quanh co len lỏi qua mấy eo núi , sau 5km sẽ thấy cổng chào của làng .
Làng Việt Hải có điện lưới từ năm 2009 . Trước đây bà con sống rất khó khăn bằng nghề đánh bắt cá , nông nghiệp , chăn nuôi và trồng trọt . Từ nhiều năm nay tình hình kinh tế khá hơn nhờ du lịch phát triển tốt . Dân làng tham gia vào các hoạt động phục vụ du lịch như làm hướng dẫn du lịch , chèo thuyền chở khách , lái xe đưa đón khách , cho thuê xe đạp , nhà hàng ăn uống và có cả một số nhà nghỉ – Homestay cho những người muốn được nghỉ ngơi tại làng quê nhỏ bé – êm đềm – xinh đẹp – thân thiện này .
Tháng 9 năm 2023 , tổ chức UNESCO đã công nhận quần đảo Cát Bà thuộc Di sản thiên nhiên thế giới vịnh Hạ Long – quần đảo Cát Bà . Phần di sản quần đảo Cát Bà bao gồm : Toàn bộ vịnh Lan Hạ – Vườn Quốc gia Cát Bà – Khu dự trữ sinh quyển thế giới Cát Bà . Hy vọng với sự quan tâm và đánh giá cao những giá trị của Di sản Thế Giới , vùng biển đảo xinh đẹp này sẽ được bảo vệ , quản lý nghiêm ngặt chặt chẽ .
Một địa điểm du lịch và cũng là di tích lịch sử mà các bạn không nên bỏ qua là Pháo đài Thần Công – Cannon Fort . Địa điểm này nằm gần trung tâm phố , trên đường Núi Ngọc đi đến bến Cái Bèo . Có một con đường chừng 2km được tráng nhựa rất tốt , chạy ngoằn ngoèo – quanh co – khúc khuỷu với độ dốc gay gắt , dẫn lên núi cao .
Đang lên núi sẽ thấy thỉnh thoảng có những người chạy chầm chậm hoặc đi bộ để tập thể dục dọc theo đường rợp bóng cây xanh mát . Các bạn Tây ba lô cũng thích đi bộ đoạn đường này . Bạn nào có xe máy , chạy lượn lờ leo núi vài phút sẽ lên đến đỉnh , cũng là chỗ đậu xe , trước đây là sân đáp máy bay trực thăng .
Pháo đài Thần Công , với hệ thống đài quan sát , hầm hào to rộng có mái vòm cao xuyên sâu qua núi , có thể chứa được vài trăm người , với kho đạn cùng công sự chiến đấu chằng chịt . Được quân đội Pháp xây dựng bằng đá tảng to dày và những khối bê tông rắn chắc rất kiên cố , trong những năm đầu Thế Chiến thứ Nhì .
Như một đồn lính , nơi đây có thể trú ẩn và phản pháo trên mặt biển cũng như phòng không với những ụ pháo cao xạ 37mm . Có khu vực họp , nhà bếp , phòng ăn , trạm y tế , phòng trưng bày hiện vật , tư liệu quý giá trong chiến tranh . Đặc biệt có 2 khẩu đại bác đối hải khổng lồ , có tầm bắn đạn 138mm ra xa đến 40km , khống chế cả vùng biển đông – bắc , từ Hải Phòng – Đồ Sơn qua đến vịnh Hạ Long .
Đứng ở Pháo đài Thần Công , còn được gọi là Điểm Cao 177 vì nơi đây có độ cao 177m so với mặt nước biển , ta có tầm nhìn bao quát cả đảo Cát Bà . 3 mặt đều hướng ra biển . Ở mỗi góc đều có viễn vọng kính rất mạnh để khách ngắm những cảnh ở xa được rõ hơn .
Hướng đông và đông – bắc là vịnh Lan Hạ với gần 400 đảo nhỏ , đại đa số trên các đảo này không có người ở , và cả trăm bãi biển cát trắng nước trong – hoang vu – nguyên thủy , đẹp như trong phim phiêu lưu mạo hiểm với Robinson Crusoe trên đảo hoang . Hướng đông – nam , cách 15km án ngữ đảo Long Châu , đảo quân sự toàn đá lởm chởm , có ngọn Hải Đăng rất đẹp , gần 130 năm tuổi , và là một trong 3 Hải Đăng sớm nhất được Pháp xây dựng trên Biển Đông .
Vào những ngày đẹp trời ta có thể thấy cả bán đảo Đồ Sơn thấp thoáng xa xa 30km về hướng tây . Ngay trước mắt , hướng tây và tây – bắc là nguyên cả bến cảng và thị trấn Cát Bà . Chiều nào cũng có những khách cố ý lên Pháo Đài để được đón ánh nắng chiều vàng nhạt và hoàng hôn đỏ rực với mặt trời từ từ lặn xuống biển xanh sẩm .
Con đường chính và cũng là con đường ven biển của thị trấn Cát Bà là đường 1 tháng 4 với vỉa hè rộng rãi , cầu cảng cho tàu thuyền du lịch . Công viên cạnh biển dài 1.500m , sạch sẽ với nhiều cây xanh , nhiều tác phẩm điêu khắc , được đặt rải rác đều khắp nơi . Bờ kè kiên cố vững chắc kéo dài từ góc phía nam gần bãi tắm Cát Cò 3 , đi qua hết trung tâm thị trấn đến cầu Tùng Vụng và hồ Tùng Dinh ở góc phía bắc .
Đi hết công viên bờ kè đường 1 tháng 4 , ta đến chợ Cát Bà . Dạo một vòng quanh chợ , tha hồ ngắm nhìn hàng hóa , đủ các loại hải sản tươi sống , coi bà con buôn bán nhộn nhịp xong ta lại có dịp dạo bộ thêm một vòng quanh hồ Tùng Dinh . Hồ Tùng Dinh nằm trước chợ , chu vi chỉ chừng hơn 1.000m , có công viên nhiều cây xanh với vỉa hè rộng rãi , dạo bộ một vòng là bắt đầu vào khu vực bến cảng cá Cát Bà .
Tại cảng cá , ta sẽ thấy nhiều tàu gỗ lớn cỡ trung bình , dài 12m – 15m từ miền Trung với bảng số đăng ký của các tỉnh Quảng Ngãi – Bình Định đi ngang qua vùng quần đảo Hoàng Sa của Việt Nam , lặn lội ra tới đây . Có nhiều tàu được trang bị những giàn bóng đèn công suất rất lớn để chuyên đánh bắt mực ngoài khơi . Những tàu này , ghé vào cảng để giải quyết việc hậu cần , sửa chữa máy móc , dự trữ thêm xăng dầu , lương thực , trao đổi hàng hóa v. . . v. . .
Đi sâu thêm về phía cuối cảng , ta sẽ có dịp tham quan một cơ sở sản xuất nước mắm . Vô số chum vại dùng để chườm ướp cá đủ các loại , được sắp xếp thứ tự theo từng chủng loại , rất trật tự – ngăn nắp – sạch sẽ , có loại ở hành lang dưới thấp , loại khác thì được đặt ở hành lang cao hơn , trông rất đẹp mắt .
Có phòng trưng bày giới thiệu các loại sản phẩm nước mắm và bán tại chỗ . Từ trên sàn cao nhất của hãng nước mắm , đứng bên cạnh những chum vại cao cả thước , khách có thể thấy nguyên con đường 1 tháng 4 ven biển Cát Bà với cả dãy dài nhà cao tầng san sát nhau , toàn là khách sạn và nhà nghỉ , cách nơi mình đang đứng chỉ một cảng biển .
Bạn nào lưu lại thêm một ngày và có xe máy hoặc muốn đi xe đạp cũng được , có thể tự thiết kế một hành trình đi xuyên đảo 24km theo hướng bắc tây – bắc , từ trung tâm Cát Bà tại cầu cảng đường 1 tháng 4 đến bến phà Gia Luận . Trên đường đi sẽ ghé tham quan nhiều địa điểm du lịch rất hấp dẫn .
Km 9 – Hang Quân Y .
Từ xưa hang này có tên Hùng Sơn , đặt theo tên vị tướng đã giúp vua đánh đuổi giặc . Nằm ở lưng chừng núi , rất rộng rãi nên trong thời kỳ máy bay Mỹ dội bom miền Bắc , hang này được xây dựng bằng bê tông kiên cố thành một trạm quân y với đầy đủ trang thiết bị y khoa , có 100 giường cho thương bệnh binh và cũng để bà con trong vùng vào tránh né bom đạn . Từ đó dân trong vùng gọi là hang Quân Y . Hang có 2 cửa ra vào , một ở phía đông và một ở mặt tây .
Km 13 – Động Trung Trang .
Tên dân gian là hang Dơi vì dơi sống nơi đây đến hàng ngàn con , thuộc nhiều chủng loại . Trong thời gian Mỹ ném bom miền Bắc Việt Nam , 1964 – 1972 , hang được một đơn vị truyền tin của Hải Quân sử dụng làm điện đài và đóng quân nên lúc đó bà con gọi là hang Hải Quân . Vẫn còn hồ chứa nước , phòng họp , chỗ nghỉ ngơi , nơi sinh hoạt văn hóa văn nghệ của bộ đội v. . . v. . .
Trung Trang là tên của Bà Chúa ngày xưa đã triệu tập , chỉ huy thanh niên trai tráng ra biển đánh đuổi giặc . Dẹp giặc xong , Bà về sống trong hang này . Động dài hơn 300m xuyên qua lòng núi , có lối vào và lối ra . Mới vào thì lối đi khá hẹp , phải luồn lách nhưng càng vô sâu bên trong hang càng rộng càng lớn với nhiều nhánh tủa ra như một Mê hồn trận . Thạch nhũ và măng đá hình thành qua hàng triệu năm , mọc khắp nơi với thiên hình vạn trạng , đủ các hình dạng , được thắp sáng bằng đèn nhiều màu nên càng lung linh huyền ảo .
Km 14 – Vườn Quốc Gia Cát Bà .
Cách động Trung Trang chỉ 1km , Vườn Quốc Gia Cát Bà có 3 hệ sinh thái : Rừng núi và đảo rộng gần 11.000 héc ta , phần rừng ngập mặn và biển chiếm 6.500 héc ta , có giá trị rất cao về đa dạng sinh học , nhiều loài động thực vật thuộc hàng quí hiếm .
Sinh sống trong Vườn Quốc Gia có nhiều loài động vật đã được ghi nhận trong sách đỏ của Việt Nam và Thế Giới . Đặc biệt nơi đây còn giữ được 70 con Vọoc đầu vàng lợt – Trachypithecus poliocephalus , coi như biểu tượng nổi tiếng của Cát Bà , loài duy nhất trên thế giới chỉ có ở đảo này , sống trên các dãy núi đá vôi và được bảo vệ như báu vật quốc gia .
Vườn Quốc Gia này có nhiều cây cổ thụ vài trăm năm tuổi , phong lan đẹp rực rỡ , nhiều nhóm cây dược liệu , nhiều loại cây gỗ quí như lim xẹt – lát hoa – sến mật . Những cây Kim Giao mọc thành từng vạt rừng , được cung đình trước đây dùng làm đũa ăn vì gỗ cây Kim Giao sẽ thay màu khi gặp chất Arsen – Thạch Tín , hóa chất ngày xưa thường được dùng để đầu độc trong thức ăn .
Nếu không theo Tour 8km vượt núi băng ngang rừng và Ao Ếch để đến làng Việt Hải , khách có thể bỏ ra chừng 3 đến 4 tiếng đồng hồ để tự khám phá một phần thiên nhiên tươi đẹp nơi đây với chuyến leo núi đến rừng Kim Giao và đỉnh Ngự Lâm .
Từ cổng Vườn Quốc Gia Cát Bà , đi vài trăm thước trên con đường bê tông vào chân núi , khách bắt đầu leo dốc đường dài 500m để đến khu rừng cây Kim Giao rộng gần chục héc ta . Muốn lên đỉnh Ngự Lâm phải đi thêm 700m nữa nhưng đường dốc gay gắt và chật hẹp , phải len lỏi giữa những tảng đá và cây rừng .
Đi dưới đồng bằng thì 500m hoặc 1.000m không vất vả nhưng 500m mà leo núi thì tốn sức lực gấp nhiều lần . Trên đỉnh Ngự Lâm ở độ cao 225m có cái đài quan sát cao 2 tầng để khách tha hồ ngắm toàn cảnh Vườn Quốc Gia Cát Bà với thảm thực vật đa dạng , xinh tươi phong phú , chung quanh mình .
Km 22 – Đền thờ Thiên Quốc Mẫu Hà Gia Luận . Từ đường xuyên đảo , gần đến bến phà Gia Luận , lúc vừa thấy biển , ta sẽ gặp bên phải một lô cốt bê tông cốt sắt , chắc có từ hồi còn thực dân Pháp . Từ đây , có cây cầu gỗ sơn đỏ đi quanh co , hơi hẹp và dài 250m , trên vùng biển ngập mặn , dẫn vào đền thờ Thiên Quốc Mẫu Hà .
Km 24 – Bến phà Gia Luận . Tới đây là hết con đường xuyên đảo theo hướng Nam – Bắc và chúng ta lang thang đã hơn nửa ngày , đã đến lúc quay về để nghỉ ngơi , chuẩn bị ba lô , hành trang giã từ .
Nguyễn Chi Hoài Nhơn
Photos:
